Dünya Durulmaz’la Tasavvuf ve Edebiyat Ufkumuza Bir Yolculuk
Sadık Yalsızuçanlar, genellikle anlatmaya dayalı edebi türlerde eserler vermeyi tercih eden bir yazar özelliği gösteriyor. Bununla birlikte sanatçının inceleme ve değerlendirme eksenli yazıları da bulunmakta. Dünya Durulmaz, yazarın düşünce ve edebiyat ufkumuzun önemli şahsiyetlerine dair ayrıntıları vurguladığı bir eseri…
Dünya Durulmaz’da Sadık Yalsızuçanlar, Pir Sultan Abdal’ın ‘Pir Sultan Abdal’ım dünya durulmaz’ mısraından yola çıkmış. ‘Dünya bir gölgeliktir’ düsturuna eren bir yazar olan Sadık Yalsızuçanlar dünyaya geldiğimiz gibi gidebilmeyi kâr sayanlardan… Dünya bu anlamda bir köprü özelliği de göstermektedir. Pir Sultan Abdal da aslında şunu kastetmektedir: Dünyada cemal ve celal birbirine karışık biçimde varlık göstermektedir. Bu anlamda insan soyu dünyanın hem güzelliği karşısında hayrandır, hem de onun çilelerinden ve cilvelerinden yorulmaktadır. Bir zaman sonra bambaşka, aynı zamanda da sonsuz bir yaylaya göç düşümcesinden rahatsız olmamaktadır. Dünya Durulmaz’da hal diliyle ve sözün incelikleriyle dünyanın geçiciliği mesajı verilmektedir. Dünya her haliyle bir köprü gibidir. Orada durulmaz, yerleşilmez; geçip de gidilir.
Aklı erenler bilir ki yol menzilin aynasıdır. Kişi nereye varmak istiyorsa ona layık bir yol bulmalıdır. Yazara göre yol kadar niyet de önemlidir. Bizler yolumuzu ve nasıl bir menzile varacağımızı üç aşağı beş yukarı kestirebiliriz. Bu uğurda gösterdiğimiz çaba, hatta bundan çok daha önemli olarak sahip olduğumuz niyeti düzgün tutmalıyız.
Eserde aşk sözcüğü anahtar özelliği taşıyan kavramlardan birisi… Yazarın penceresinden aşk, ‘kıyısız denize katılıp bir katre iken umman olmak’tır. Bilgeliğe eğilimli kimseler için aşk sonradan olanın önceden olana kavuşma çabasının genel adıdır. Bu anlamda evrenin var oluş amacı da budur.
Sadık Yalsızuçanlar Dünya Durulmaz’ı Horasan erenlerinin, Anadolu dervişlerinin ortak dili olan ‘irfanî gelenek’le kaleme almış. Bu ‘irfanî gelenek’ kaynağını ‘Hakikati Muhammediye’den almaktadır. İrfani gelenek Peygamberimizin ‘Adem su ile balçık arasında iken ben peygamberdim’ buyurarak beyan ettiği hakikattir ki bütün bir irfanî geleneğimiz kaynağını buradan almaktadır. Mesela, aslı sudan yani Hazreti Muhammed’in temiz ve kutlu ev halkından gelen Hacı Bektaşı Veli’den söz ederken yazar Yesi’nin bereketli topraklarından esen bir rüzgâr olarak değerlendirir. Onun gül kokusunun kimliği Efendimiz’in nurundan gelmektedir. Aynı özellik ‘Yort savul’ diyen Yunus Emre’ye, ‘Dünya durulmaz’ diyen Pir Sultan Abdal’a, ‘gönül dokuyan bir bilge’ olan Nakşibendi’ye de aittir.
Türk aydını yüzyıllardır Doğu- Batı kıskacında yaşıyor, hissediyor ve düşünüyor. Hâlâ karar veremedi onlar, biz nereliyiz. Bu ikilemi gönlüyle Doğu’da aklıyla Batı’da bir adamın, Hasan Ali Yücel’in kişiliğinde vurgulamakta yazar. Hasan Ali Yücel’in ‘Hakikat aşkına ermek diledim / Hayret şarabından iç, dedin bana / senden duyduğumu sana söyledim / Bu kuru sözlerden geç, dedin bana’ dörtlüğü anımsatılıyor okuyucuya. Bu dörtlük Yunus Emre’ye hitaben yazılarak tasavvuf geleneğimizin devamını müjdelemektedir. Zaten Doğu- Batı gerilimi de Sadık Yalsızuçanlar’a göre geçtiğimiz yüzyılda kalmıştır. Hakikat şudur ki: Doğu da Batı da Allah’ındır.
Yazar Dünya Durulmaz’da oldukça geniş bir yelpazeden sanatçı ve düşünür üzerinde durmuş. Lale Müldür, Bilge Karasu, Kemal Tahir, Hacı Bektaşı Veli, Cemil Meriç, Necip Fazıl, Naim Tirali, Sezai Karakoç, Nâzım Hikmet, Yaşar Kemal, Oğuz Atay, İlhan Berk, Pir Sultan Abdal gibi isimler bunlardan bazıları. Böylesi farklı renkler bir araya getirilerek Anadolu’daki düşünsel mozaiğin muhteşem yapısı gözler önüne serilmiş. Sen ben değil, bir diyebilmenin erdemi anımsatılmış.
İnsan sevgisi ve ‘biz olabilmek’ kavramlarını ‘cümle yaratılmışın birliği’ olarak değerlendiren Sadık Yalsızuçanlar ilahi kaynaklı bir muhabbetle düşünmekten, yaşamaktan ve de hissetmekten yana kullanmıştır tercihini. Ona göre muhabbet her şeyden önce bir varlıktır. Varlığın nedeni muhabbettir. Muhabbetin nedeni ise Muhammed’dir. ‘Muhammed’den muhabbet oldu hasıl / Muhammed’siz muhabbetten ne olur hasıl’ diye özetlenen bir haldir bu.
Dünya Durulmaz’dan edinilen önemli temalardan birisi varlığın ve ilmin kaynağının muhabbet olmasıdır. Hum; sevme, severek bilme ve tatma anlamındadır. Hum’un tam karşılığı aşk, muhabbet ve şevktir. Âşığı menzile ulaştıran çabasından çok aşkı ve şevkidir, aynı zamanda da sevdiği varlığın rahmetidir.
İnsanlık müthiş bir hızla ‘modernleşme’ çabasında. Bu çabanın altında yaşanan hengame birçok insani değerin hayatımızdan çekilmesine yol açtı. Modernlik belirli bir çürümeyi beraberinde oluşturdu kuşkusuz. Dünya Durulmaz, bu çürümeden de söz ediyor. ‘Yeni vakitler’e çıkmamız gereğini işaret ediyor. Bu çağlara ancak ve ancak okuyup yazarak, maddi manevi her şeye dervişane bakarak yaklaşacağız elbette.
Nefsin hileleri ile baş başa bir ömür geçiriyoruz dünya sürgünümüzde… Sezai Karakoç’un sözünü ettiği sürgün işte tam olarak budur. ‘Deni’ desek de aşağıların en aşağısı bilsek de çoğu kez dünyayı, nefsimizin müthiş hileleri yüzünden yanılırız. Oysa Sadık Yalsızuçanlar okuyucuya kendisine ve başkalarına acı vermeden yaşayabilmesini, bunun için de toplumsal ve ahlaki bir ideale sahip olmasını salık veriyor.
Ölmeden önce ölebilmeyi insan olmanın koşulu olarak veren bir Peygamberin ümmetiyiz. Nedir ölmeden önce ölebilmek? Bir tenhaya çekilip münzevi hayatı yaşamak mı? Hayır. Bilakis tam da ortasında yaşayıp insanların onlardan farklı bakabilmektir var olan her şeye. Dünya Durulmaz’da ölmeden önce ölebilmenin erdemleri üzerinde de duruluyor.
Dünyaya tertemiz gelen insan eğer Hakk’ın divanına bu halini kirletmeden varabilirse büyük bir nimettir. Bu nimet de Mevla’nın esirgemesiyle olabilecektir. Dünya Durulmaz’da Sadık Yalsızuçanlar birçok kemal ehlinden söz ederek bu temenniyi dile getirmektedir.
